คนทรงเจ้า พ.ศ. ๒๕๓๒ ผลงานภาพยนตร์ของ แจ๊สสยาม (ประกฤษณ์ บุญประพฤกษ์ ?) ช่างเขียนคัทเอาท์โฆษณาที่หันมาเป็นผู้กำกับภาพยนตร์ ทำจากนิยายของ วิมล ไทรนิ่มนวล เสนอเรื่องของความเชื่อในอวิชชาที่ดำรงอยู่คู่สังคมไทยมาตลอด แม้ในสมัยที่กำลังจะเป็นนิคส์ ปมเรื่องอยู่ที่คนทรงเจ้าซึ่งเป็นเจ้าพ่อปาหี่ค้นพบการใช้วิชาเจ้าพ่อเป็นทางทำมาหากินและหาเมียมาบำเรอ และวันหนึ่งก็เชื่อว่าตนเองเป็นเจ้าพ่อจริง ๆ

กลกามแห่งความรัก พ.ศ. ๒๕๓๒ ภาพยนตร์ที่อื้อฉาวของปี ผลงานของ ทรนง ศรีเชื้อ ผู้กำกับหนังไทยที่เคยมีสมญาว่าบ้าระห่ำ เป็นหนังที่ตีแผ่ชีวิตหญิงไทยซึ่งไปหากินในธุรกิจค้ากามที่ประเทศญี่ปุ่น ผสมผสานเข้มข้นระหว่างกามและชีวิต

บ้านผีปอบ พ.ศ. ๒๕๓๒ นอกเหนือจากผีแม่นาค ซึ่งเป็นผีที่ถูกกุขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ และคนไทยรู้จักกันดีที่สุด ผีปอบเป็นผีในตำนานพื้นบ้านไทยมาแต่โบราณ พอๆ กับผีกระสือ ผีกระหัง ผีพราย ผีเปรต ผีโขมด ผีสิง ผีดิบ ภาพยนตร์ผีปอบ นี้เป็นต้นฉบับผีปอบร่วมสมัยของ ทศวรรษ ๒๕๓๐ ที่สามารถหลอกคนดูหนังไทยได้อย่างน่าพิศวง

ปุกปุย พ.ศ. ๒๕๓๓ วงการหนังไทยสร้างหนังสำหรับเด็กน้อยมาก เพราะผู้ลงทุนเชื่อว่าหนังสำหรับเด็กไม่ได้ตัง ปุกปุย เป็นหนังเกี่ยวกับชีวิตเด็กที่เด่นเรื่องหนึ่งในหนังไทยร่วมสมัย สามารถเรียกร้องความเข้าใจและเห็นใจถึงจิตใจความรู้สึกของเด็กๆได้จริง ๆ เป็นหนังไทยที่เด็กแสดงเป็นเด็กหรือเหมือนเด็กจริง ไม่ใช่เด็กแก่แดดหรือตุ๊กตาไขลานที่ผู้ใหญ่ชักยันต์อยู่เบื้องหลัง ผลงานภาพยนตร์ของ อุดม อุดมโรจน์ ผู้กำกับซึ่งเคยเป็นเด็กจริง ๆ มาก่อน

คือฉัน พ.ศ. ๒๕๓๓ ผลงานภาพยนตร์ของ แจ๊สสยาม ทำจากหนังสือของ ศิเรมอร อุณหธูป เป็นกลิ้งไว้ก่อนพ่อสอนไว้ พ.ศ. ๒๕๓๔ ภาพยนตร์ที่เสนอความคิดและความรู้สึกของวัยรุ่นปลายวัย ที่กำลังจะเปลี่ยนวัยไปเป็นผู้ใหญ่ ผลงานของ "คิง" สมจริง ศรีสุภาพ เป็นหนังวัยรุ่นที่ดีที่สุดเรื่องหนึ่งของหนังไทย

ลูกบ้าเที่ยวล่าสุด พ.ศ. ๒๕๓๖ ผลงานภาพยนตร์เรื่องแรกของ อิทธิสุนทร วิชัยลักษณ์ ตั้งเรื่องอยู่บนการฮึดทำอะไรที่ไม่เคยกล้าทำ ของชายหนุ่มพนักงานบริษัทที่พบว่าตนกำลังจะตาย เป็นหนังไทยที่สามารถจรรโลงใจและเชิดชูจิตใจหรือให้สติผู้ชมได้ ในยุคที่ผู้คนต้องแข่งขันแก่งแย่งกัน จนลืมความเป็นเพื่อนร่วมทุกข์ที่ต้องเกิดแก่เจ็บตายด้วยกันทั้งสิ้น

๒๔๙๙ อันธพาลครองเมือง พ.ศ. ๒๕๔๐ ผลงานภาพยนตร์เรื่องแรกของ นนทรี นิมิบุตร นำเรื่องของอาชญากรวัยรุ่น เจ้าของฉายา แดง ไบเลย์ ในยุคกึ่งพุทธกาล มาเล่าขานใหม่ ด้วยสายตาของคนรุ่นเจนเนอเรชั่นเอกซ์ จึงเป็นภาพของฮีโร่ที่โดนใจวัยรุ่นร่วมสมัยของปี ๒๕๔๐ แต่น่ากังขาสำหรับผู้ชมรุ่นผู้ใหญ่ที่เคยเป็นเด็กและวัยรุ่นเมื่อกึ่งพุทธกาล หนังกลายเป็นประเด็นถกเถียงในสังคม ว่าอะไรจริงอะไรปลอม และสามารถเรียกคนดูหนังรุ่นผู้ใหญ่ที่ห่างเหินโรงหนังไปนานไห้กลับมาดูหนังเรื่องนี้ เพราะทศวรรษที่ผ่านมาเป็นยุคของหนังไทยวัยรุ่นคิกขุหน่อมแน้มครองตลาด

เรื่องตลก 69 พ.ศ. ๒๕๔๑ ผลงานภาพยนตร์ไทยของ เป็นเอก รัตนเรือง สำหรับทำความเข้าใจอารมณ์และจิตใจของสังคมไทยสมัยฟองสบู่แตกเมื่อปี ๒๕๔๐

นางนาก พ.ศ. ๒๕๔๑ จากอีนาคพระโขนง เรื่องกุที่สันนิษฐานว่าเกิดขึ้นสมัย ร. ๔ โด่งดังสยองขวัญจนเป็นบทละครร้องสมัย ร. ๕ แล้วเป็นนิทานตีพิมพ์ จนมาเป็นหนังไทยตั้งแต่สมัย ร. ๗ ทำซ้ำกันอีกหลายสิบครั้ง จึงเป็นผีที่คนไทยรู้จักดีที่สุด แต่ที่ผ่านมาทั้งหมด ผีอีนาคเป็นผีในทฤษฎีการแสดงตามขนบประเพณีไทย หรืออาจเรียกว่าทฤษฎีติ๊งต่าง แต่หนัง นางนาก ของ นนทรี นิมิบุตร ของปี ๒๕๔๑ เป็นอีนาคในมุมมองใหม่ของทฤษฎีสมจริง ผสมกับวิญญาณของลัทธิโฆษณา ซึ่งถนัดในการโน้มให้มหาชนเชื่อ ผีนางนาก จึงสามารถหลอกสังคมไทยในยุคโลกาภิวัฒน์ซึ่งกำลังขวัญกระเจิงจากฟองสบู่แตกได้อย่างถล่มทลาย กลายเป็นหนังไทยเรื่องแรกที่ทำรายได้ถึงร้อยล้านบาท

ฟ้าทะลายโจร พ.ศ. ๒๕๔๕ ภาพยนตร์โดย วิศิษฏ์ ศาสนเที่ยง เป็นหนังไทยที่ผู้สร้างบรรจงใจใส่สีสันและทำให้ดูเป็นหนังคาวบอยในยุคกึ่งพุทธกาล หรือดูไปดูมาก็คลับคล้ายคลับคลาจะเก่าไปจนถึงก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครองด้วยซ้ำ เป็นโศกนาฏกรรมรัก ระหว่างโจรแห่งชุมเสือกับดอกฟ้าในกรงทอง ดูเป็นภาพที่เคลื่อนไหวออกมาจากนิยายและหนังไทยรัดเครื่องหนังคาวบอยในจินตนาการและความประทับใจของคนทำหนัง เหมือนห้องรับแขกของบ้านสมัยใหม่ที่นำเครื่องแต่เรือนสมัยก่อนมาประดับ เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของหนังไทยที่สะท้อนกระแสโหยหาอดีตของคนรุ่นปัจจุบันที่เกิดไม่ทัน

สุริโยไท พ.ศ. ๒๕๔๕ ภาพยนตร์ที่สร้างวาระแห่งชาติ เพื่อตีความประวัติศาสตร์ด้วยทฤษฎีความสมจริงหรือความน่าจะเป็น ด้วยการเขียนประวัติศาสตร์สุริโยไทฉบับให้ตาเห็น ผลงานของ ม.จ. ชาตรีเฉลิม ยุคล

สุดเสน่หา พ.ศ. ๒๕๔๕ สร้างโดย อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล ตัวอย่างของภาพยนตร์ไทยที่สามารถข้ามพ้นขนบการทำหนังธรรมดา ไปสู่การทำหนังด้วยสมาธิและปัญญา เป็นพ่อมดวิเศษนำผู้ชมหายตัวไปดู(โดยไม่ต้องแอบ) คนที่เป็นใครไม่รู้จัก แต่คุ้นเคย ดำเนินชีวิตตามปกติของเขาเหล่านั้น ให้เราเห็นต่อหน้าต่อตา และภาพที่ปรากฏต่อตานั้นเป็นละครแห่งชีวิตทางกามารมณ์ของมนุษย์ ของธรรมชาติ และเป็นจดหมายเหตุแห่งสังคมไทย ณ ปีร่วมสมัย ๒๕๔๕ นั้น

มนต์รักทรานซิสเตอร์ พ.ศ. ๒๕๔๕ ผลงานภาพยนตร์โดย เป็นเอก รัตนเรือง ทำจากหนังสือของ วัฒน์ วัลยางกูร เล่าขานเรื่องที่ดูเหมือนเป็นตำนาน หนุ่มและสาวลูกทุ่งที่ทำงานในท้องนา และพกพาวิทยุทรานซิสเตอร์ไปบนหลังทุย เฝ้าฟังเพลงลูกทุ่งยอดฮิต แล้วใฝ่ฝันจะทิ้งนาดิน ไปเป็นดารานักร้องฟู่ฟ่าในวงดนตรีลูกทุ่ง ซึ่งเดินสายไปตามงานวัดท้องถิ่นชนบท แต่สำหรับตำนานนี้เมื่อมาปรากฏอยู่ในฉากภาพยนตร์ปี ๒๕๔๕ อาจจะดูหลุดหรือหลงยุค แต่ความเป็นเป็นเอก ทำให้หนังของเขาเล่าเรื่องของผู้คนปัจจุบัน ที่เป็นคนชั้นล่างของสังคมได้อย่างแนบเนียน และไม่ดัดจริต และอาจกลายเป็นภาพฝันแทนอารมณ์หวนหาอดีต สำหรับคนใน พ.ศ. นั้นซึ่งยังมึนกับพิษฟองสบู่แตก

แฟนฉัน พ.ศ. ๒๕๔๖ หนังที่รุมกำกับโดยผู้กำกับหนุ่มที่จบวิชาทำหนัง ๖ คน เล่าเรื่อง วัยเด็กที่อยู่ในประสบการณ์ของคนทั่วไป ความน่ารักอันไม่น่าให้อภัยของเด็ก ๆ ในหนัง ชนะใจผู้ใหญ่ โดยเฉพาะที่อยู่ในวัยเเด็กเวลาเดียวกับในหนัง คือเด็กยุคทศวรรษ ๒๕๒๐ เป็นตัวอย่างหนังไทยอีกเรื่องหนึ่งที่อาจอธิบายอารณ์ความรู้สึกของผู้คนร่วมสมัยนี้ได้

คืนไร้เงา พ.ศ. ๒๕๔๖ ผลงานภาพยนตร์ของ พิมพ์พกา โตวิระ เป็นตัวอย่างที่หายากของหนังไทยที่ทำโดยผู้หญิง และว่าด้วยเรื่องผู้หญิงในทัศนะ ความเชื่อ และโลกของสังคมไทย

พระอภัยมณี พ.ศ. ๒๕๔๗ ภาพยนตร์ซึ่งสร้างเสร็จแล้วไม่สามารถหาโรงฉายได้ ผู้สร้างจึงผลิตออกจำหน่ายในรูปวีซีดี ปรากฏว่าขายได้จำนวนสูงเป็นประวัติการณ์ ๗ แสนแผ่น ทำให้วงการผลิตภาพยนตร์เป็นวีซีดีจำหน่ายโดยตรงเบ่งบานขึ้นทันที เป็นหนังที่เจตนาขายบทโป๊ ความนิยมของหนังนี้เป็นเครื่องชี้วัดอุณหภูมิการเปิดรับเรื่องกามารมณ์และมาตรฐานศีลธรรมของสังคมไทยได้ไม่มากก็น้อย

ทวิภพ พ.ศ. ๒๕๔๗ ภาพยนตร์ โดย สุรพงษ์ พินิจค้า ทำจากนิยายดังของ ทมยันตี ที่ใคร ๆ ก็รู้จัก และเคยเป็นภาพยนตร์มาแล้ว โดย เชิด ทรงศรี แต่สำหรับ ทวิภพ ฉบับสุรพงษ์ ได้ตัดต่อพันธุกรรมทวิภพขึ้นใหม่ในแบบของเขาเอง ดังชื่อในภาษาอังกฤษว่า THE SIAM RENAISSANCE หรือ เป็นคำไทยปนแขกว่า สยามปุณภพ สุรพงษ์ทำให้หนังมีสติปัญญาและลุ่มลึกขึ้นอย่างไม่น่าเชื่อ และกระทำในสิ่งที่ไม่ถูกโฉลกกับสังคมไทย คือการวิพากษ์ตนเอง การพูดความจริง หนังเรื่องนี้จึงมีทั้งคนที่เกลียดที่สุดและคนที่ชอบสุด ๆ