ในโลกของสมบัติ กลังจากผ่านพ้นเรื่องเลวร้าย เขาค้นพบโลกเล็กๆหนึ่งใบในรายการวิทยุของ วทพ. และรายการเพลงเก่าของ คุณอา ธรรมรงค์ ที่เขาเพียรเขียนจดหมายถึง สมบัติยินดีจะปล่อยให้โลกทั้งใบหมุนผ่านหน้าเขาไป โดยไม่ใยดีอันใด เขาไม่มีโทรศัพท์มือถือ ไม่มีเพื่อนสนิท ไม่มีคนรัก กระทั่งผู้โดยสารเขายังขอเชิญลงจากรถเพราะส่งเสียงรบกวนละครวิทยุของเขา
จนกระทั่งนวลหลงทางจากโลกข้างนอกพลัดหลงเข้ามาในโลกของเขา อาจเพราะโลกของสมบัติหมุนช้า นวลจึงสัมผัสถึงมันได้
หนังไม่ได้บอกว่านวลกับสมบัติ รักกัน หรือไม่ เราอาจเห็นทั้งคู่ไปเที่ยวด้วยกัน อยู่ร่วมกันในห้วงเวลาดีงาม เป็นเสมือนไหล่ให้พักพิงกันและกัน หากแต่เราไม่อาจระบุว่านวลรักสมบัติหรือไม่ เธออาจขอให้เขากอดเธอ หรือพาเธอหนีงาน แต่นั่นอาจเป็นเพียงความเดียวดายในค่ำคืนเปลี่ยวร้าง โลกของสมบัติอาจขยับเคลื่อนจนเขายอมลงทุนไปกับบริษัท ฟิวเจอร์ เพอร์เฟคท์ เพื่อหาทางช่วยนวล แต่นั่นอาจเพียงเพราะเขาสงสารหญิงสาวตัวเล็กที่มักหลับในรถของเขา และ เป็นคนเดียวที่รับรู้โลกของเขาก็เป็นได้

การถ่ายฉากความคิดของสมบัติออกมาเป็นละครวิทยุ ทำให้หนังดูน่าขันแต่มันก็ค่อยๆแสดงให้เห็นถึงวิธีคิดของสมบัติที่ต้องยึดโยงตัวเองเข้ากับโลกเก่าในนิยาย ซึ่งมักเล่าเรื่องของความดีงาม (อย่างเชยๆ) ซึ่งให้ทั้งความน่ารักน่าชังและมิติของตัวละคร (ไม่นับรวมถึงว่านี่เป็นหนังอีกเรื่องที่คารวะ หนังไทยสมัยเก่าที่แสนจะ-เฉิ่ม)

ความคลุมเครือในความสัมพันธ์ของสมบัติกับนวล ทำให้หนังอ่อนละมุนไปด้วยโมงยามแห่งความดีงาม (หนังถ่ายภาพความงดงามอันถูกละเลยอย่างเช่น เงาแดดกระทบน้ำที่สะท้อนบนหลังคารถแทกซี่ หรือ พวยควันจากหม้อต้มเกาเหลา หรือภาพ แมวเซาบนซอกตึก ได้อย่างดงาม ) สำหรับคนตัวเล็กๆทั้งคู่ในสังคมที่กว้างใหญ่ไพศาลหากบีบคั้นใบนี้

เงาแดด พวยควัน และแมวเซา

ภายใต้ฉากหน้าของการเป็นหนังรัก หนังซ่อนนัยยะพูดถึง โลกของคนตัวเล็ก- ไว้ได้อย่างน่าสนใจ ในโลกของสมบัติ กับนวล (และตัวละครอื่นๆ) ทุกคนล้วนดิ้นรนอย่างยากลำบากในโลกของตัวเอง หนังสะท้อนความบีบคั้นของสังคม ไว้อย่างหนักหน่วงผ่านทางเรื่องเล่าของสมบัติ และ น้าหมู กับบริษัท ฟิวเจอร์ เพอร์เฟคท์ -เพื่ออนาคตที่ดีกว่า- ในโลกที่หมุนเร็วรี่(ถ้าสำนวนของสมบัติต้องบอกว่าราวกับติดจรวด) ผู้คนล้วนแต่มุ่งมองไปสู่ อนาคต อนาคตที่ดีกว่า อนาคตที่เอาเข้าจริงไม่ได้ดีกว่า และอาจไม่กระทั่งมีอยู่จริง ในขณะที่นวลก็ดิ้นรนเพื่อคนที่อยู่ข้างหลัง ซึ่งไม่เคยหยุดร้องขอและนวลไม่เคยปฏิเสธ ในขณะที่คนอย่างต้อย คู่กะกลางวันของสมบัติ ดูจะเป็นตัวแทนคนร่ำรวยที่ที่แท้กลับหลอกลวงกลิ้งกลอก ในโลกที่การทำความดีล้วนชักนำไปสู่เรื่องเลวร้ายและการกลายเป็นคนโง่เง่า หรือที่จริงความดีไม่มีอยู่ และคนอย่างสมบัติ ดีพร้อมที่แท้เป็นเพียงตัวโง่งมเท่านั้น

สถานีที่ไม่มีอยู่ ความดีไม่มีอยู่จริง

-จำไว้นะ อย่าหยุดดี ลุง เอื้อ บอกกับ สมบัติ ตอนที่สมบัติเก็บกระเป๋าเงินได้แล้วนำไปคืนตำรวจ ลุงเอื้อ (อาทร ) เจ้าของกระเป๋า ควักเงินให้ตอบแทนความดีของสมบัติ หากแต่ในค่ำคืนนั้นสมบัติก็ถูกจี้
สมบัติเป็นคนดี ไม่เคยกินอะไรนอกจากโบตัน หากถูกตำรวจจับด้วยเรื่องของยาบ้าหลังรถและ ถูกขุดค้นอดีต เรื่องการฆ่าคนตาย
สมบัติอยากช่วยนวลให้พ้นจากความทุกข์ยาก แต่กบลับถูกบริษัทหลอกลวงจนหมดตัว
ลุงเอื้อกลายเป็นชายแก่วิปริต
สถานีวิทยุที่สมบัตินับเป็นเพื่อนคนเดียวบนโลก ที่แท้กลับเป็นเพียงเทปออกอากาศ และจดหมายในซองสีชมพูจ่าหน้าเรียบร้อยของเขาไม่เคยไปถึง คุณอาธรรมรงค์แต่อย่างใด

หรือความดีไม่มีอยู่จริง เพราะที่สุดสมบัติกลายเป็นไอ้ขี้คุกซ้ำซ้อน และนวลกลายเป็นเมียน้อยตกอับ
ความดีไม่มีอยู่ เป็นความจริง หรือ!

สุนทราภรณ์ และ เอื้อ อาทร

และหากแทนค่าโลกใบเก่าของสมบัติด้วย เพลงสุนทราภรณ์ ละครวิทยุ บทกลอน และสถานีเพลงเก่าแก่ โลกที่เหมือนหลุดมาจากพศ.อื่น โลกใบเก่าเหล่านั้นใช่หรือไม่ที่เป็นตัวแทนของความดีงาม ความดีงาม แบบที่ลุงเอื้อพูดซ้ำๆ ตอนที่กำลังข่มขืนสมบัติ ดีซ้ำสอง ดีซ้ำสาม ดับเบิ้ลดี !

การให้ลุงเอื้อ ที่ มีหน้าตาละม้ายครูเอื้อ สุนทรสนาน มากระทำการแบบนั้นอาจทำให้หลายคนถึงขั้นช๊อค รับไม่ได้ หากที่แท้ นี่คือการแทนค่า เพื่อเสียดเย้ยคุณค่าดีงามเก่าแก่ได้อย่างรุนแรงและเจ็บปวดมาก เพราะหากลุงเอื้อมีค่าแทน ทั้งสุนทราภรณ์และความดีงามแก่ ใช่หรือไม่ ที่ที่แท้ทั้งสองสิ่งได้ตายไปแล้ว เหลือเพียงซากร่างที่พยายามดิ้นรนจะมีชีวิตอยู่ ซ่อนตัวเองไว้ภายใต้ฉากหน้าสวยสะของการหวนไห้อดีต(อดีตที่มักถูกยกยอปอปั้นให้เป็นของเลิศเลอ ดีงาม ) และอ้างความดีงามเป็นเกราะกำบัง
ลุงเอื้อ (การให้ลุงเอื้อ มีชื่อว่า เอื้อ อาทร ไม่ได้เป็นเพียงมุก เพราะการกระทำในตอนท้ายของลุงเอื้อ เสียดสีภาวะ เอื้อ อาทร ที่กลายเป็นประเด็นหลักของรัฐบาลสมัยปัจจุบัน) บอกว่าตัวเองเป็นเพียงคนแก่ที่ดิ้นรน ไม่อยากจะตาย (การทำให้แกมีเครื่องช่วยชีวิตยึดโยงร่างกายเต็มไปหมดเป็นการพยายามยืดชีวิตที่ชวนสยองมากๆ) ละม้ายคล้ายกับการดิ้นรนของเพลงเก่ายุคสุนทราภรณ์ ตัวเพลงแท้ๆนั้นเป็นอมตะแน่เท้อย่างไม่ต้องสงสัย (ความไพเราะของเพลงในเรื่องยืนยันสิ่งนี้เป็นอย่างดี) หากแต่การดิ้นรนจะเอาตัวรอดในยุคสมัยถาโถมของเพลงตะวันตก บางผู้คนจากยุคสมัยของสุนทราภรณ์ กลับเลือก เชิดชูให้ค่าเพลงเหล่านี้ และดูถูกเหยียดหยาม คนที่ไม่ชอบเพลง ถึงขั้นกล่าวหาการไม่อนุรักษ์วัฒนธรรมกันเลย เฉกเช่นความดีงามจากปากของลุงเอื้อ ที่ยิ่งพูดก็ยิ่งลดค่าความดีงามลง ความดีงามที่สุดกลับกลายเป็นเพียงเรื่องยกมาให้เหตุผล และชักนำเรื่องเลวทรามต่ำช้า มาสู่เรา


แต่ความดีงามก็เป็นเช่นเพลงของสุนทราภรณ์ เลยพ้นไปจากการอ้างถึงที่ลดทอนคุณค่า ความดีงาม ยังคงดีงามเสมอ แม้มันจะเลยพ้นล่วงสมัยแล้ว เพราะความดีงามไม่มียุคสมัย ไม่ใช่หมายความว่าเป็นนิรันดร์ แต่หมายความว่ามันสามารถดำรงคงอยู่ในทุกยุคสมัยต่างหาก


รายการวิทยุ กับซีดี

ร้านอาหารที่สมบัติชอบไปนั่ง (และพานวลไปในครั้งหนึ่ง) มีชื่อว่า- ลีลาศนิรันดร - สติกเกอร์บนเบาะรถของสมบัติ เขียนว่า รักแท้ทนทานเหนือกาลเวลา หากแต่ไม่มีสิ่งใด นิรันดร หรืออยู่เหนือกาลเวลา กระทั่งบทเพลงเก่าแก่ และละครวิทยุนั้นที่แท้ก็ล่วงพ้นสมัยไปแล้ว ร้านลีลาศปิดตัวลง และ สติกเกอร์ลบเลือน ตอกย้ำความไม่เที่ยงแท้เป็นนิรันดร์ของโลก

หากแต่ใช่จะมีเพียงรายการวิทยุเท่านั้นที่จะฟังเพลงสุนทราภรณ์ได้

ในตอนท้าย จู่ๆหนังก็พูดถึงการประชุมเทคโนโลยีที่จัดขึ้นในเมืองไทย เหตุการณ์อาจถูกบอกเล่าแบบผ่านๆ ตัดสลับกับภาพของสมบัติในร้านซ่อมเครื่องไฟฟ้า ราวกับจะเสียดเย้ย เมื่อถ้อยคำบอกว่า ผู้มีความสามารถทางคอมพิวเตอร์จะมีโอกาสดีขึ้น (และหนังยังเสียดสีซ้ำสองด้วยการให้สมบัติต้องใช้เครื่องช่วยฟัง เพื่อที่จะได้ยินเสียง ซึ่งนั่นรวมถึงเพลงสุนทราภรณ์ที่เขารักด้วย)
นวลซื้อซีดีให้เขาไว้แต่เขาไม่เคยได้ฟัง เพราะในโลกของสมบัติเขามีเพียงรายการวิทยุ หากแต่ เมื่อวิทยุเป็นเพียงสิ่งลวงตา ก็ใช่ว่าโลกเก่าของเขาจะต้องดับสูญ เพลงในซีดี ไม่ใช่เพียง มีขึ้นเพื่อสร้างสถานการณ์เท่านั้น มันยังเป็นการบอกด้วยว่า ในโลกของเทคโนโลยี (การประชุมเทคโนโลยี) ความดีงามที่แท้ (เพลงของสุนทราภรณ์) ยังคงมีที่ทางของมันอยู่ แต่นั่นไม่ใช่เพราะมันเหนือกาลเวลาหรือเป็นนิรันดร์ (เพราะโลกนิรันดร์ เช่น โลกในรถของสมบัตินั้นก็ไม่มีจริง) หากเพาะมันดีงาม(เหมือนความไพเราะของเพลงต่างหาก) ไม่ต้องวิทยุ ก็เป็นซีดี และเรามีร้อยพันวิธีที่จะเป็นคนดี ในโลกที่มุ่งไปสู่ฟิวเจอร์เพอร์เฟคท์นี้ ให้โลกดีงามในเราหมุนช้าไปกับโลกข้างหนาโดยไม่ถูกหมุนเหวี่ยงออกไปในอวกาศ หรือถูกบดขยี้จนแหลกสลาย

คงเดช จาตุรนต์รัศมี ยังคงนำเสนอเรื่องใหญ่สอดใส้ไว้ในเรื่องเล็กๆได้อย่างน่าสนใจ ในครั้งสยิว เขาเล่าเรื่องของเด็กหญิงในแวดวงหนังสือโป๊ ที่ซ่อนนัยยะช่วงภาวะการเมือง ในยุคสมัยของรสช. ไว้ได้อย่างน่าสนใจ และในครั้งนี้ก็เช่นกัน เขายังคงใช้หนังวิพากษ์ วิจาร์ณสังคม ด้วยลีลานุ่มนวล(อาจซับซ้อน) อย่างน่าสนใจมากๆ ประกอบกับการได้นักแสดง อย่าง หม่ำ ที่พลิกบท ได้จนน่าทึ่ง(สังเกตเอาว่าเสียงหัวเราะขำหม่ำค่อยๆลดลงไปเมื่อหนังดำเนินไปข้างหน้า ) ในขณะที่วรนุช วงศ์สวรรค์ ก็ให้การแสดงที่เป็นแสงสว่างของหนังในทุกฉากที่เธอปรากฏตัว (แต่หากจะว่าไป นี่คือมาตรฐานระดับเดียวกับที่เธอเคยให้ไว้ในการแสดงละครช่องเจ็ด)

และที่ต้องขอบคุณมากๆ คือการเลือกใช้เพลงของสุนทราภรณ์ในหนัง ที่ได้พิสูจน์คุณค่าของเพลงโดยไม่ต้องยกยอกันจนเลิศเลอเลยแม้แต่น้อย

...................................................
footnote

ผมดุหนังเรื่องนี้สองวัน สองรอบ และชอบมากๆ (ถึคงขั้นอาจได้เป็นหนังแห่งปี) ด้วยค่าที่ว่าไม่ค่อยมีหนังสะท้อนสังคมแบบไม่ยัดเยียดแบบนี้มาให้ดูกันมากนัก คารวะ คงเดช สองจอกครับ

แม้จะไม่ใช่คอเพลงสุนทราภรณ์ แต่ในฐานะของ คอเพลงลูกกรุง (แบบเพิ่งหัดฟังได้ไม่นานนัก) ขอขอบคุณ คุณ คงเดชมากๆครับที่เลือกเพลงสุนทราภรณ์มาใช้แบบได้ใจกันเลยทีเดียว

ถ้าจะมีที่ติอันใดในหนัง น่าจะเป็นชื่อหนังที่ไม่ว่าจะอย่างไรก็ไม่ใช่ชื่อที่เหมาะสมเลย โดยส่วนตัว ผมชอบชื่อ มิดไนท์เพลงรัก ที่สุดครับ เพราะนอกจากจะครอบคลุมเรื่องราวในตัวหนัง มันยังพูดถึงการอยู่ร่วมขอโลกเก่าโลกใหม่ได้ครอบคลุมอีกด้วย

*1ฟังทำนองเพลง ปองใจรัก ได้ที่นี่ครับ

edit @ 2005/06/09 17:43:12